หมอหลี ยาสมุนไพร
หมอหลี ยาสมุนไพร
หมอหลีสมุนไพรพื้นบ้าน ลูกหลานยังสืบทอด
หมอหลี มีชื่อจริงว่า นายสกุล พิมพ์สกุล เกิดเมื่อปี พ.ศ.2452 ชื่อหลี เป็นชื่อเรียก เป็นคนในเมืองชลบุรี บ้านอยู่แถวตลาดปลา พ่อแม่ทำอาชีพค้าขาย ก่อนบวชพระป่วยเป็นโรคริดสีดวงลำไส้ ถ่ายเป็นเลือด สมัยนั้นรักษากันตามมีตามเกิด เมื่ออายุ 20 ปี บวชพระที่วัดราชษฎร์อำรุง เมืองชลบุรี ซึ่งเป็นวัดใหญ่และเก่าแก่ พระหลีอยู่ประจำวัดนี้ 1 ปี ด้วยความทุกข์ทรมานจากการเจ็บป่วย จึงตั้งจิตอธิษฐานว่า จะหายารักษาตัวให้หาย เข้าปีที่ 2 ของการบวช จึงออกเดินธุดงค์ไปทางภาคเหนือ เพื่อหาหมอรักษาโรคประจำตัวที่เป็นอยู่ ได้เรียนและจดจำตำรายาจากหมอพื้นบ้านหลายคน เป็นเวลา 5 ปีเศษ ญาติพี่น้องคิดว่าคงมรณะภาพแล้วเพราะการเดินธุดงค์ในอดีตค่อนข้างอันตราย ทั้งจากไข้ป่าและสัตว์ร้าย
ญาติพี่น้องจึงไปหาหมอดู หมอดูทำนายตามวันเดือนปีเกิดว่ายังไม่ตายและกำลังจะกลับมา ญาติพี่น้องดีใจมาก พอปีที่ 6 ของการบวช พระหลีก็กลับมาวัดราษฎร์อำรุง ญาติที่ศรีราชาจึงไปนิมนต์มาอยู่วัดนอก (วัดราษฎร์นิยมธรรม) ศรีราชา อยู่วัดนอก 1 ปี ญาติๆจะให้เป็นเจ้าอาวาส พระหลีไม่ต้องการเป็นเจ้าอาวาสจึงปฏิเสธ พอถูกญาติรบเร้าพระหลีก็ไม่อยู่ จึงออกเดินธุดงไปจันทบุรี อยู่เมืองจันท์ 2 ปี ในพรรษาที่ 8-9 พระหลีเรียนตำรายาสมุนไพรควบคู่กับเรียนธรรมมะ โดยศึกษาจากตำรายาโบราณ เรียนไปรักษาตัวเองไปด้วย จนหายจากโรคริดสีดวงลำไส้ และเชื่อมั่นในตัวเองว่ามีความรู้เรื่องยาสมุนไพรดีแล้ว จึงต้องการลาสิกขา รวมเวลาที่บวชเป็นพระประมาณ 9 ปีเศษ
กระทรวงการสาธารณะสุขได้ออกใบอนุญาตประกอบโรคศิลป์ให้ ซึ่งปัจจุบันต้องสอบผ่านจึงจะได้ใบอนุญาตฯ และตำรายาสมุนไพรตำหรับหมอหลีได้จดสิทธิบัตรไว้หลายขนาน แต่เนื่องจากร้านที่เป็นร้านขายยาสมัยเก่าเป็นอาคารไม้ ประสบอัคคีภัย เอกสารส่วนมากจึงเสียหายเพราะไฟไหม้ คุณธงชัยได้ทำเรื่องขอใหม่จากกระทรวงสาธารณสุข
หมอหลีมียาสมุนไพรเด็กหลายขนาน ที่มีชื่อเสียงเป็นยากวาดเด็ก ลูกชายลูกสาวของหมอหลี คุณธงชัย คุณพิศมัย คุณนารี และคุณดิลก เรียนรู้ด้วยการช่วยหมอหลีจัดยาแบบภูมิปัญญาท้องถิ่น ทำให้ร้านขายยาสมุนไพร สกุลโอสถ สามารถดำเนินกิจการสืบทอดมาได้
ยาสมุนไพรส่วนมากมีตำราอยู่แล้ว สามารถเรียนรู้ได้ หมอหลีเป็นผู้คิดค้นและปรุงยาแทบทุกขนาน ในปัจจุบันยังมีจำหน่าย อาจมีการปรับปรุงสูตรบ้างในยาบางขนาน
คุณพิศมัย ลูกสาวหมอหลี น้องสาวคุณธงชัยเรียนจบมาเกี่ยวกับสมุนไพรกับยาสมุนไพร โดยสอบได้ประกาศนียบัตรเภสัชกรแผนโบราณจากกระทรวงสาธารณะสุขด้วย จึงมีความรู้สรรพคุณยาและสามารถปรับปรุงสูตรยาได้ คุณธงชัย ก็เป็นเภสัชกรแผนโบราณเช่นกัน โดยสอบได้ประกาศนียบัตรจากกระทรวงสาธารณสุข เมื่อปี 2507 คุณธงชัยได้รับคำแนะนำจากหลวงพ่อโพธิ์ วัดราษฎร์นิยมธรรมให้ไปสอบเภสัชฯ เพื่อจะได้ดูแลร้านสืบทอดต่อไป
ตำรับยาแผนโบราณเป็นการคิดค้นขึ้นมา หลังจากได้เรียนรู้ตามตำรา จำหน่ายในท้องถิ่น เป็นที่รู้จักกันในท้องถิ่น หมอหลีเน้นจ่ายยาให้ไปกินเอง โดยสอบถามอาการและถามวันเดือนปีเกิดด้วย เพื่อให้รู้ว่าคนไข้ธาตุอะไร ธาตุอ่อนหรือธาตุแข็ง คนไข้เป็นโรงเดียวกัน ธาตุต่างกัน ปริมาณยาก็ต่างกัน การชั่งน้ำหนักยาก็ใช้ตราชั่งแบบจีน ยาสมุนไพรส่วนใหญ่ที่ร้านขายยาสกุลโอสถเป็นยาต้ม
ในอดีตคนศรีราชา เมื่อพูดถึงหมอหลีใครก็รู้จัก เพราะหมอหลีเน้นรักษาคนไข้ให้หายจากอาการป่วยเป็นหลัก บางคนเดินทางมาไกลไม่มีค่ารถกลับบ้านก็จ่ายค่ารถให้ บางคนไม่มีค่ายา หมอหลีก็ให้ยาไปกิน หมอหลีพูดกับเพื่อนๆเสมอว่า “เราเป็นหมอ เป็นผู้รักษาคนไข้ให้หาย ถึงเขาจะไม่มีค่ายา ก็เป็นหน้าที่ของหมอที่ต้องรักษา”
นายสกุล พิมพ์สกุล (หมอหลี) เสียชีวิต วันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ.2508 อายุ 56 ปี
อ้างอิง สัมภาษณ์คุณธงชัย คุณนารี และคุณดิลก พิมพ์สกุล เมื่อวันที่ 29 ตุลาคม 2556
สัมภาษณ์โดย คุณอดิศักดิ์ ศิรานันท์
เรียบเรียงโดย คุณผดุงพล ใสเหลี่ยม
